Ο πόνος στις αρθρώσεις είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι στις μέρες μας. Οι αρθρώσεις και κλειδώσεις είναι τα μέρη του σώματος όπου 2 ή περισσότερα κόκαλα συνδέονται και αποτελούν μηχανικό μέρος του μυοσκελετικού μας συστήματος. Μια άρθρωση μπορεί να λειτουργεί είτε σταθεροποιητικά είτε να συμμετέχει στην κίνηση του σώματος. Τα βασικά στοιχεία μια άρθρωσης είναι ο χόνδρος, το αρθρικό υγρό, και ο αρθρικός θύλακας. Ο θύλακας αποτελείται από τένοντες, συνδέσμους και ίνες κολλαγόνου. Εκτός από την κίνηση ή τη στήριξη του σώματος, μια άλλη σημαντική λειτουργία των αρθρώσεων είναι η απορρόφηση των κραδασμών κατά το περπάτημα ή το τρέξιμο. Λειτουργούν όπως τα αμορτεσέρ σε ένα αυτοκίνητο. Το αρθρικό υγρό λειτουργεί επιπλέον ως λιπαντικό αποτρέποντας τη φθορά μεταξύ των χόνδρων. Ένας άνδρας ο οποίος τρέχει σε σκληρή επιφάνεια όπως πχ τσιμέντο δέχεται κατακόρυφη επιβάρυνση κοντά στους 4 πόντους, η οποία απορροφάται από τους μεσοσπονδύλιους δίσκους και το αρθρικό υγρό στα ισχία και τα γόνατα. Κατά αντιστοιχία μια γυναίκα που κατεβαίνει σκάλες φορώντας τακούνια δέχεται κατακόρυφη επιβάρυνση κοντά στον 1,5 πόντο. Χωρίς την ύπαρξη των δίσκων και του αρθρικού υγρού τα οστά μας θα είχαν υποστεί τεράστια καταστροφή και αλλοίωση λόγω των κραδασμών που προκύπτουν από την κίνηση.
Από τι είναι φτιαγμένοι οι αρθρικοί χόνδροι;
Ένα μεγάλο μέρος του αρθρικού χόνδρου (~70%) αποτελείται από νερό. Το τμήμα που δεν είναι υγρό αποτελείται από κολλαγόνο (~50%), λιπίδια, ανόργανα άλατα πρωτεογλυκάνες, χονδροκύτταρα και διάφορες άλλες ενώσεις. Υπάρχουν 28 διαφορετικοί τύπου κολλαγόνου στο σώμα μας. Ωστόσο οι 3 πρώτοι είναι οι πιο συνήθη: Τύπου 1 (μαλλιά, νύχια, δέρμα, οστά), τύπου 2 (αρθρώσεις), τύπου 3 (συνδετικός ιστός). Το κολλαγόνο είναι μια μορφή πρωτεΐνης (συνδυασμοί αμινοξέων) το οποίο λειτουργεί ως δομικό στοιχεία στο σώμα μας. Στην υγεία των αρθρώσεων το κολλαγόνο είναι ύψιστης σημασίας για τη σωστή τους λειτουργία. Δυστυχώς μετά τα 30 το σώμα μας παράγει με πιο αργό ρυθμό κολλαγόνο και σε λιγότερες ποσότητες. Ένας από τους βασικούς λόγους εκφύλισης των αρθρώσεων είναι το φυσιολογικό γήρας. Με το πέρας του χρόνου το πάχος του χόνδρου στις επιφάνειες των αρθρώσεων μειώνεται. Οι πρωτεϊνογλυκάνες δρουν σε συνδυασμό με το κολλαγόνο στην άρθρωση σχηματίζοντας ένα πλέγμα με τη μορφή «τζελ» που έχει την ιδιότητα να απορροφά κραδασμούς και δονήσεις. Τα χονδροκύτταρα είναι υπεύθυνα για την ανάπλαση και επιδιόρθωση των χόνδρων από τις φθορές.
Γιατί πονάνε οι αρθρώσεις μας;
Ο πόνος στις αρθρώσεις μπορεί να γίνει αισθητός στους ώμους, τους γοφούς, τα ισχία, τα γόνατα, τα δάχτυλα των χεριών ή και τη σπονδυλική στήλη. Ο πόνος μπορεί να είναι συνεχής ή μπορεί να έρχεται και να φεύγει. Ακόμη, μπορεί να συνοδεύεται από δυσκαμψία της άρθρωσης. Το σίγουρο είναι πως ο έντονος πόνος στις αρθρώσεις επηρεάζει την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητά μας.
Ποιες είναι οι κατηγορίες των παθήσεων στις αρθρώσεις;
Οι παθήσεις και βλάβες των αρθρώσεων χωρίζονται σε 2 βασικές κατηγορίες
1) στις εκφυλιστικές αρθροπάθειες όπως η σπονδυλοαρθρίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα
2) παθήσεις που σχετίζονται με φλεγμονές (ρευματικές παθήσεις). Στη συγκεκριμένη κατηγορία συμπεριλαμβάνεται και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Άλλες αιτίες που προκαλούν πόνο στις αρθρώσεις επίσης είναι:
3) Τραυματισμοί – κακώσεις
4) Τενοντίτιδα
Οι κυριότερες αιτίες που προκαλούν ή οδηγούν σε αρθροπάθειες είναι:
- γενετική προδιάθεση
- επαναλαμβανόμενη χρήση ή επιβάρυνση της άρθρωσης
- ηλικία και φύλλο
- έλλειψη άσκησης
- κακή στάση σώματος σε μεγάλο βάθος χρόνου
- μυοσκελετικοί τραυματισμοί με ελλειπή αποκατάσταση
- άρση βαριών αντικειμένων με λάθος κινησιολογία
- υπερβολικό βάρος
- άγχος και στρες
- εκφυλισμός των αρθρώσεων λόγω γήρανσης
Ποια συμπτώματα πόνου στις αρθρώσεις πρέπει να μας ανησυχούν;
Τα συμπτώματα του πόνου στις αρθρώσεις κυμαίνονται από ήπια έως πολύ έντονα, και μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Πρήξιμο τοπικό
- Μούδιασμα
- Τρίξιμο στις αρθρώσεις
- Πόνος κατά την κίνηση
- Δυσκαμψία
- Απώλεια κίνησης (κλείδωμα άρθρωσης)
Εάν ο πόνος παρεμβαίνει στις κανονικές καθημερινές δραστηριότητές σας καλό θα ήταν να επισκεφτείτε κάποιον ορθοπεδικό και να ζητήσετε να σας εξετάσει.
Η ύπουλη διαδικασία της φλεγμονής και ο πόνος στις αρθρώσεις
Ο κλάδος της ρευματολογίας στην ιατρική κατά κύριο λόγο ασχολείται με τις παθήσεις των αρθρώσεων που σχετίζονται με τη φλεγμονή σε μια ή περισσότερες αρθρώσεις.
Ένα πράγμα στο οποίο πρέπει να εστιαστούμε και να δώσουμε βάση είναι η διαδικασία της φλεγμονής. Κατά τον τραυματισμό δημιουργείται αυτόματα φλεγμονή τοπικά. Αυτός είναι μια απολύτως φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού.
Εάν ωστόσο δε γίνει σωστή και ολοκληρωμένη αποκατάσταση μετά από έναν τραυματισμό η φλεγμονή μπορεί να γίνει χρόνια.
Η άρθρωση χάνει ένα μεγάλο μέρος του εύρους κίνησης και των αντανακλαστικών της ενώ η κακή αιμάτωση της περιοχής προκαλεί αρθρίτιδες και πόνους.
Εκτός από τις περιπτώσεις τραυματισμών οι βασικοί παράγοντες που σχετίζονται με τα προβλήματα και τις βλάβες των αρθρώσεων είναι οι χρόνιες φλεγμονές, το αυξημένο σωματικό βάρος (δείκτης μάζας σώματος άνω του 30), η έλλειψη άσκησης και ο καθιστικός τρόπος ζωής.
Με την πάροδο του χρόνου οι φλεγμονές στις κλειδώσεις και στις αρθρώσεις έχει ως αποτέλεσμα δυσκαμψία, μυική ατροφία και αδυναμία καθώς και δυσμορφίες τενόντων.
Τι είναι η αρθρίτιδα και ποιες είναι οι μορφές της;
Οι χρόνιες φλεγμονές στις κλειδώσεις συνοδεύονται με πόνο και αποτελούν κάποια μορφή αρθρίτιδας.
Οι κυριότερες μορφές αρθρίτιδας είναι:
– Γόνατο. Τα γόνατα σηκώνουν όλο το βάρος του σώματος και κατ’ επέκταση υφίστανται μεγάλη επιβάρυνση και φθορές. Ειδικά εάν έχουμε παραπανίσια κιλά και δεν ασκούμαστε.
– Καρπός. Μια από τις συχνότερες βλάβες αποτελεί το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα το οποίο δεν είναι μορφή αρθρίτιδας. Είναι νευρολογικής φύσεως βλάβη. Συχνά προβλήματα με τον καρπό αντιμετωπίζουν όσοι εργάζονται σε δουλειά γραφείου, χειρίζονται υπολογιστή και έχουν λάθος στάση σώματος. Οι πόνοι στους καρπούς συχνά ξεκινούν από τον αυχένα καθώς υπάρχει αυχενικό σύνδρομο ή κάποιας μορφής καθίζηση στους σπονδύλους του αυχένα.
– Σπονδυλική στήλη. Οι πιο συχνές παθήσεις αφορούν την περιοχή του αυχένα και της μέσης (οσφυϊκή μοίρα) οι οποίες αποτελούν εκφυλιστικές ασθένειες ή αρθρίτιδες μετά από τραυματισμούς όπου δεν έχει γίνει σωστή αποκατάσταση.
– Δάχτυλα. Στα δάκτυλα των χεριών χτυπά συνήθως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Σε βάθος χρόνου προκαλεί παραμορφώσεις και δυσμορφία.
– Ώμοι. Στους ώμους παρουσιάζεται φλεγμονή συνήθως μετά από τραυματισμούς. Οι ώμοι είναι ιδιαίτερα σύνθετη άρθρωση η οποία συχνά, ακόμη και χωρίς αιτία παρουσιάζει τενοντίτιδες με πόνο. Πολλοί από τους πόνους έχουν ως ρίζα τον αυχένα. Ωστόσο εάν δεν ασκούμαστε συχνά οι συγκεκριμένες αρθρώσεις χάνουν ένα μεγάλο μέρος του εύρους κίνησης, της ιδιοδεκτηκότητάς τους και είναι ευάλωτοι σε τραυματισμούς.
– Αγκώνας. Η πιο συχνή πάθηση του αγκώνα είναι το tennis elbow ή αλλιώς επικονδυλιτιδα. Η φλεγμονή στο συγκεκριμένο σημείο υποχωρεί σε μεγάλος βάθος χρόνου, ειδικά εάν δεν κάνουμε ειδικές ασκήσεις αποκατάστασης ή φυσιοθεραπείες.
– Ισχίο. Οι βλάβες στα ισχία αφορούν κυρίως μεγαλύτερες ηλικίες. Η πιο συχνή μορφή είναι η οστεοαρθρίτιδα η οποία δημιουργείται λόγω φθοράς της άρθρωσης.με την πάροδο του χρόνου.
Εκτός από τις παραπάνω μορφές αρθρίτιδες υπάρχουν και οι αυτοάνοσες μορφές όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Στατιστικά η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι πιο συχνή στις γυναίκες. Δεν είναι ακόμη γνωστοί οι μηχανισμοί που πυροδοτούν την αυτοάνοση αντίδραση.
Ωστόσο σε σχετικές μελέτες βρέθηκε πως σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένου και της ΡΑ. Άλλοι παράγοντες είναι ορμονική ανισορροπία, όπως πολύ χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σε γυναίκες.
Διατροφή. Το Α και το Ω για την υγεία των αρθρώσεων
Η διαδικασία της ανάπλασης και επιδιόρθωσης των χόνδρων από φθορές και βλάβες απαιτεί υλικά «άριστης ποιότητας» τα οποία το σώμα μας λαμβάνει μέσω των τροφών.
Όπως καταλαβαίνουμε εάν η ποιότητα διατροφής μας είναι κακή το σώμα μας δεν μπορεί να αντλήσει τα απαραίτητα υλικά επιδιόρθωσης και ανάπλασης, πράγμα που σημαίνει πως η επιδιόρθωση γίνεται με πιο αργούς ρυθμούς ή ακόμη και καθόλου.
Πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως η διατροφή που περιλαμβάνει πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα με βάση το αλεύρι και τη ζάχαρη αυξάνουν φλεγμονές στο σώμα.
Μια τέτοια διατροφή επίσης δημιουργεί ένζυμα που καταστρέφουν τις ίνες κολλαγόνο καθώς παράγονται τα λεγόμενα AGE’s (advanced glycation end products)
Άλλα τρόφιμα που αυξάνουν κατακόρυφα τους δείκτες φλεγμονής στο σώμα είναι:
- τα τρανς λιπαρά οξέα (υδρογονωμένα έλαια ή αλλιώς trans fatty acids)
- τα φυτικά μαγειρικά έλαια (σπορέλαια) καθώς περιέχουν τεράστιες ποσότητες ωμέγα 6 λιπαρών οξέων
- τα γαλακτοκομικά που είναι full fat όπως κίτρινα τυριά κλπ
- οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες
- το σιρόπι γλυκόζης υψηλής φρουκτόζης (HGFCS)
- τα επεξεργασμένα δημητριακά (ακόμη και προϊόντα τύπου fitness)
- κρέατα παραγωγής (πουλερικά και βοδινό) από ζώα εμβολιασμένα με ορμόνες και αντιβιοτικά
- ψάρια ιχθυοτροφείου όπως ο σολομός
Φυσική αντιμετώπιση των προβλημάτων στις αρθρώσεις
Σε περίπτωση εκφυλιστικών παθήσεων εάν δεν ακολουθηθεί ειδικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση και υποστήριξη σταδιακά υπάρχει επιδείνωση με αύξηση των συμπτωμάτων.
Με ένα σωστό και ολοκληρωμένο πρόγραμμα ωστόσο οι ασθενείς μπορούν να αποτρέψουν την περαιτέρω εκφύλιση των αρθρώσεων παράλληλα με μείωση των συμπτωμάτων.
Η φυσική αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τις αρθρώσεις περιλαμβάνει:
- Αλλαγή lifestyle
Σε καθημερινή βάση ο ασθενής πρέπει να κινείται. Οι αρθρώσεις πρέπει να κινούνται για να διατηρούνται σε καλή υγεία και να είναι λειτουργικές. Η έλλειψη κίνησης επιταχύνει τον εκφυλισμό.
- Εξειδικευμένη άσκηση
Η τακτική άσκηση είναι επιβεβλημένη με ειδικό πρόγραμμα. Ασκήσεις που πρέπει να περιλαμβάνονται είναι:
- ευλυγισία
- ιδιοδεκτικότητα (δίσκοι ισορροπίας, μπάλες πιλάτες, λάστιχα, λειτουργικές ασκήσεις ανοιχτής κινητικής αλυσίδας)
- ενδυνάμωση (ασκήσεις με βαράκια, λάστιχα ή με το βάρος του σώματος, κατόπιν καθοδήγησης)
- φυσιοθεραπεία / κινισιοθεραπεία
- ήπια αερόβια άσκηση όπως κολύμπι, ποδήλατο, περπάτημα σε χορτάρι ή ταρτάν
- Σωματικό βάρος
Εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με τις αρθρώσεις πρέπει οπωσδήποτε να χάσε όλα τα περιττά κιλά που έχετε και να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος. Μια άρθρωση που έχει υποστεί βλάβη ή εκφυλισμό δεν μπορεί να υποστηρίξει επιπλέον επιβάρυνση.
- Ύπνος
Ο ύπνος είναι ύψιστης σημασίας στη διαδικασία επιδιόρθωσης και ανάπλασης των αρθρώσεων. Έρευνες έδειξαν πως η έλλειψη ύπνου επιβραδύνει την διαδικασία ανάπλασης και επούλωσης τραυμάτων ή μυοσκελετικών βλαβών.
Η λάθος διατροφή μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα καθώς μπορεί να πυροδοτεί τη φλεγμονή των αρθρώσεων ή ακόμη πιο σημαντικά, να στερεί το σώμα από πολύτιμα «δομικά συστατικά» για την επιδιόρθωση και την ανάπλαση των βλαβών.
Σπάνια ωστόσο μπορεί κάποιος να αλλάξει ριζικά τη διατροφή του και τις συνήθειές του ώστε η διατροφή από μόνη της να έχει αντιφλεγμονώδη δράση και να μειώσει τα συμπτώματα όπως ο πόνος και οι σκληρές αρθρώσεις το πρωί, μόλις σηκωθούμε από το κρεβάτι.
Συμπληρώματα διατροφής με ευεργετική δράση για την υγεία των αρθρώσεων
Υπάρχουν φυσικά συμπληρώματα διατροφής με δραστικές ουσίες όπως:
- Γλυκοζαμίνη
- Boswellia
- Χονδοϊτίνη
- Αλλαντοΐνη
- MSM
- φυσική βιταμίνη C
- κολλαγόνο τύπου 2
- υαλουρονικό οξύ
- αντιοξειδωτικά όπως το λυκοπένιο
- τα φλαβονοειδή
- οι πολυφαινόλες
- εκχυλίσματα βοτάνων όπως οι κατεχίνες από το πράσινο τσάι
- η κουρκουμίνη που βρίσκεται στο μπαχαρικό τουρμερίκ
- το τζίντζερ
- η βιταμίνη D3
- το krill oil και το ισχυρό αντιοξειδωτικό ασταξανθίνη
- το ρόδι και ο χυμός από παντζάρι
- τα ωμέγα 3 λιπαρά οξέα
Συνδυασμοί των παραπάνω συστατικών σε φόρμουλες συμπληρωμάτων διατροφής έχουν εξαιρετικά ευεργετική δράση στην καταπολέμηση της φλεγμονής, στη μείωση του πόνου και στη δυσκαμψία.